6.2. Baha’s Correspondences with Gobineau
Towards the end of the BÂBi exiles sojourn at Edirne Baha entered into correspondence with Count Gobineau who happened to be on leave in Istanbul at the time. After his banishment to Acre Baha kept up his correspondence with him. Baha stopped writing to him after downfall of Napoleon III in 1870.
Fortunately for science Baha’s letters to Count Gobineau were preserved by him and are now kept in La Bibliotheque Nationale et Universitaire de La ville de Strasbourg Bas-Rhin, 8. plea l’Hopital
Copies of Baha’s letters to Count Gobineau were reproduced in the monthly Yaghma Magazine, Tehran, Iran. Yaghma Magazine, Khiyaban-i Shah Abad Passage Iqbal, Tehran Iran.
Serial No: 148
Issue No: 87
Year: 13th
Date: Aban Mah 1338 (23 October-21 November 1960)
Full Persian transcript of Baha's correspondence with Gobineau:
مکتوبات بهاء الله به کٌنت دوگوبینو
چهار سال پیش که از کتابخانه ملّی و دانشگاهی شهر استراسبورگ دیدن میکردم مقداری از اسناد مربوط به کٌنت دوگوبینو وزیر مختار فرانسه در ایران از نویسندگان و متفکرین فرانسه را ملاحظه کردم.
در میان یکی از مجموعه ها به مکتوبی از میرزا حسینعلی نوری ( بهاء الله ) برخوردم که در شجایت و تظلم از وصع خود به وزیر مختار مذکور نوشته بود. آن مکتوب را همان ایام با شرحی مجمل در احوال گوبینو در گرامی مجله یغما به طبع رسانیدم ( صفحات 209- 275 سال دهم در سال 1336).
در این روزها که دیدار فیض بخش و محضر مسرت انگیز سید محمد علی جمال زاده دست داد در صدد بر آمدند که کتابی در افکار و عقاید گوبینو به استناد آثار چاپ شده و چاپ نشده اش بنویسند.
به همین منظور جمیع اوراق و اسناد آن بزرگوار را که در کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ موجود است به ژنو خواسته و به یکایک آن اوراق را مورد معاینه قرار داده اند (1).
آقای جمال زاده شخصاً به اسناد و مکاتیبی که به زبان فارسی است علاقه و توجه خاص پیدا کرده و آن مطالبی را که واجد اهمیت ادبی یا تاریخی است با دقت مخصوص به خود استنساخ یا عکس برداری کرده اند با به تدریج در مجله یغما به چاپ برسانندو فواید مورد استفاده را از دستبرد فنا محفوظ نگاه دارند.
آقای جمال زاده از میان اوراق متعلق به کتابخانه استراسبورگ عکس شش مکتوب دیگر بهاء الله را فراهم کرده اند که مضامین غالب آنها تظلم و شکایت است و طبیعتاً برای تحقیق در تاریخ حوادث ایران فایده تمام دارد. با اظهار امتنان از حضرت جمال زاده که مکاتیب مذکور را در اختیار من گذاشته اند به این مقدمه خاتمه می بخشم.
تذکار این نکته لازم است که از بهاء الله به گوبینو سه مکتوب اساسی در دست است که یکی را از بغداد و دیگری را از ادرنه و سومین را از عکا تحریر کرده است.
مکتوب ادرنه همان است که قبل از این به طبع رسانیده ام. در مکتوب بغداد و عکا و چهار نامه که در جواب مکاتیب گوبینوست اینک به چاپ میرسد به هیچ تصرف در شیوه املاء و انشاء مکاتیب.
لوزان ، سوئیس ، 29 شهریور سال 1339
ایرج افشار
مکتوب از بعداد
هوالله تعالی
عرض بنده خدمت سفیر وزیر اکرم آنکه بلایای این عباد به مقامی رسیده که قلم و مداد از تحریر آن عاجز و این عبد چند سنه به اولیای دولت عثمانیه در هیچ باب ذکری ننمودم و آنچه وارد شده متوکلاً علی الله صابر بلکه راضی و شاکر بودم. خدای واحد شهد است که همیشه منتظر شهادت بوده ام ولکن چون مشاهده شد که جمعی از فقرا که به ذکرالله مشغولند و از ماسواء منقطع در هر دیار اناثاً و ذکوراً و صغیراً و کبیراً مبتلا و مظلومند. مع آنکه شانزده سنه میشود از ورود این عبد به بغداد تا حین ابداً از احدی تقصیری سرنزده و آن حضرت البته شنیده اند که قبل از شانزده سنه این طایفه تحمل ظلم نمینمودند و مکافات مینمودند و این عبد جمیع رامنع نمودم به قسمیکه در هر بلد کشته شدند و مع ذلک متعرض نفسی نشدند و حال شانزده سنه میشود که آنچه از این طایفه کشته شده اند ابداً تعرض ننموده اند و حال آنکه حال قوی ترند از قبل و در هر بلدی از بلاد ایران بیشتر از پیشترند مع ذلک آنچه از ظلم بر ایشان وارد شده ساکت و صابر بوده و هسند و حال مظلوم ترین اهل ارضند. بر این عبد لازم شد که عرض این مظلومان را به پیشگاه حضور شاهنشاه جهان معروض دارم و همین قدر استدعا مینمایم که عنایتی شود که با این مظلومان مثل سایر ناس رفتار کنند و از قواعد و اصول دولتیه تجاوز ننماید. شأن خورشید از اشراق و اعطان انوار است و لایق سحاب امطار، در این مقام بر حضرت شاهنشاه رعایت جمعی مظلوم لازم است. و در این روزها امر این مسجونان بسیار شدید شده و ساعت به ساعت در شدت است. قریب هفتاد نفر حبس کرده اند. جمیع ناخوش و مریض و نمیگذادند که به جهت دوا و غذا کسی بیرون برود و دیناری مصارف تا حال نداند جند روز قبل پاشا آمده نزد بنده زاده و ذکر نمود که تلغراف زده اند که بعضی را روزی یک فرنک و بعضی را نیم فرنک بدهیم و از این فقره هم گویا مقصود افتضاح این بنده بوده. چنده قبل تفصیل امور را خدمت سفیر کبیر دولت فخیمه لمسه معروض داشتم و ایشان هم اگر فی الجمله توجه فرمایند امور اصلاح مییابد، چه که قصوری از این عباد ظاهر نشده و ابداً به قاعده اصول بر این طایفه خطائی ثابت نگشته و هنوز نگفته اند که سبب این بلا چه بوده و علت چه شده البته آن حضرت به قدر وسع در امور این عباد توجه خواهند فرمود. خدای واحد شاهد است که از آن حضرت کمال امتنان حاصل است. همین قدر که در چنین وقتی این عبد را یاد فرمودند فی الحقیقة کافی است و هرگز از نظر محو نخواهد شد و از حق جل جلاله استدعا مینمائیم که یوماً فیوماً بر عمر و عزت و دولت آن حضرت بیفزایند.
باقی امرکم العالی مطاع
( محل مهر حسینعلی)
مکتوب از عکا
عرض این بنده در خدمت وزیر اعظم و سفیر افخم اکرم دام اقباله آنکه امور این بنده به قسمی واقع شده که قلم و لسان و تحریر و بیان از ذکر آن قاصر است. مجمل آنکه مدت شش سنه در ادرنه حسب الأمر دولت عثمانیه ساکن بودیم و ابداً از این عبد و متعلقان خلاف اصول ظاهر نشده چنانچه جمیع اهل ادرنه شاهد و گواهند. مع دلک سه ماه قبل بغتتة مأمورین دولت عثمانیه دور خانه را گرفتند و آنچه از متعلقان این عبد که در بازار و دکان داشتند جمیع را گرفته به در خانه حکومت بردند و بعد آدمی از حکومت آمد اخبار کرد که حسب الأمر پادشاهی باید شما با عیال و اطفال به گالیپولی بروند دیگر به هیچ وجه فرصت ندادند. جمیع اسباب متعلقان تحت حکم ظابطان لشکر به قیمت بسیار کم فروختند و آنقرد فرصت ندادند که پول آن گرفته شود. بعد این بنده را با هفتاد نفر از زن و مرد و اطفال کوچک به گالیپولی آوردند بعد از ورود مأموری مخصوص عمر افندی بین باشی با پنج چاوش از استانبول وادر شدند حکمی بیرون آوردند که حسب الأمر شش نفر به عکا باید بروند و پنج نفر به قبرس و من به باقی رجوع ندارم خود مختارند و بعد معلوم شد که تدبیر کرده بود زیرا پول واپور از همه گرفت و کل را به عکا که بد آب و هوا ترین روی زمین است آور الا چهار نفر که به قلعه ای خرابه در جزیره قبرس بردند. به مجرد ورود به عکا جمیع را در سرباز خانه حبس کردند حتی زنها را و اطفال شش ماهه و ابواب دخول و خروج را بالمره بستند. و حال پنجاه روز است که در عکا در سرباز خانه ای خرابه محبوسیم و جمیع از بدی آب و هوا ناخوش شده اند به ناخوشی های صعب به قسمیکه در دو روز سه نفر مردند بی طبیب و غذا و دوا و تا حال این عباد ندانستهایم که تقصیر چه بوده و چیست ابداً سؤالی و جوابی نشده اگر قصور و گناه این عباد آن است که بابی هستند این امری مستور نبوده، مع ذلک این عبد را دولت علیه عثمانیه مطلع بودند که این عباد بابی هستند این امری مستور نبوده، مع ذلک این عبد را دولت خواسته با جمعی از متعلقان از بغداد با کمال خلوص به دربار حضرت پادشاهی آمدیم و مع ذلک هر روز بلائی وارد شد تا آنکه منتهی شد به این بلاء بزرک. اگر تقصیر دیگر به این عباد نسبت میدهند مجلس کنند و استفسار شود بعد از تحقیق واصح و مبرهن خواهد شد که ابداً این عباد خارج از اصول حرکتی نکرده و جمیع قونسولها که در ادرنهاز جانب دول فخیمه ساکنند مطلعند و جمیع شهادت دادند که این عباد مقصر نیستند و آنچه خواستیم بفهمیم که تقصیر این عباد چه چیز است ابداً ذکری ننمودند که اطلاع حاصل شود. استدعای این عباد از آنحضرت عالی آن است که توجهی فرمایند که تسلیم عنایت و الطاف اعلیحضرت شاهنشاهی بر این عباد مرور نماید. مقصود این عباد این است که شاید از بلایای متوالیه در ظل حمایت ایمپرارطور اعظم افخم اکرم دام ظله العالی آسوده شوند و به دعای دولت ابد مدت مشغول شوند و از جمله اخبار که به تغراف خبر رسید آنکه در بغداد سی نفر از معارف دوستان این عبد را بدون جرم تقصیر به جزیره ای سرنکون کردند و املاک این عبد را جمیع ظبط کردند. استدعا آن است از قنسول بغداد استفسار فرمایند تا معلوم گردد که جمیع این امور بدون ذره ای تغصیر وارد شده جمیع این عباد منتظرند که از افق عنایت و عنایت عدالت شاهنشاه زمان و امپراطور اعظم دوران به توجه سرکار عالی آفتاب عنایتی اشراق نماید. باقی امر اشرف عالی مطاع
( محل مهر حسینعلی )
مکتوب دیگر
هوالله تعالی
عرض میشود که دستخط عالی که مشعر بر ملاطفت کبری بود رسید و کمال فرح و انبساط مسرت و ابتهاج روی نمود. معلوم است که آنچه از سرکار عالی بر آید کوتاهی نخواهید فرمود و فی الحقیقه دولتخواهی شاهنشاه زمان در این است، چه که جمعی کثیر به دعای دوام دولت قیام خواهند نمود و ابقای ذکر خیر سلطان زمان و آن سرکار در جمیع ممالک ایران تا قیامت باقی خواهد ماند و این عبد تا حال به هیچ دولتی عرص مطلبی ننموده لذا امیدوارم که از توجه سرکار عالی این امر انجام پذیرد تا کل به آسایش تمام به ذکر ابقای دولت مشغول گردند الامر العالی مطاع. و غرض از این مکتوب اظهار ممنونیت از سرکار عالی است که کمال محبت را فرموده اند و عریضه را رسانده اند.
مکتوب دیگر
هوالله
خدمت حضرت وزیر اعظم و سفیر افخم دام اقباله عرض میشود که عریضه معروض شده بود حین ارسال ظانی دست خط آن حضرت بهجت بخش خاطر پژمردگان شد. الله الحمد که این محزونان را به خیر سلامتی وجود مبارک عالی و تفقد احوال این محبوسان مسروز فرمودند بسیار بسیار این عبد از آن حضرت عالی متشکرم و ممنونیت زیاده از حد ذکر و بیان حاصل شده و امور این مظلومان درهر یوم در اشتداد است و تفصیل معروض شد. از خدا املیم که در کل اوان واحیان بر عمر دولت و عزت آن حضرت بیفزاید بسیار خجلم از اینکه آن حضرت عالی را به زحمت انداختم ولکن امیدواریم که این زحمت سبب ابقای ذکر خیر آن حضرت بشود و در دنیا به منتها آمال برسند. باقی امرکم العالی مطاع
( محل مهر حسینعلی )
مکتوب دیگر
هوالله
عرض میشود خدمت سفیر اعظم و وزیر افخم دام اقباله العالی آنکه مکتوب حضرت عالی رسید و منتهای سروز شادمانی حاصل شد و زیاده حد احصا از آن حضرت ممنونیت دست داد. خدای واحد شاهد است که دعای دوام عمر و دلت اقبال سرکار در شب و روز ورد زبان این اسیران و محبوسان گشته و در کل آن از حق مسئلت مینمائیم که بر عمر و دولت و عزت آن حضرت بیفزاید و حادثه تازه واقع نشده امرد بر همان حال سابق باقیست. فی الحقیقه هر وقت که دست خط حضرت عالی میرسد سروز و فرح بی اندازه دست میدهد لیکن کمال خجلت از حاصل است که آن حضرت عالی را به زحمت انداختیم.
انشاء الله امیدواریم که این زحمت و مشقت سبب نیک نامی و ابقای ذکر خیر آن حضرت گردد زیرا الان جمعی به دل و جان به دعا گوئی سرکار مشغولند. باقی امرکم العالی مطاع. والسلام.
( مهر حسینعلی )
مکتوب دیگر
هوالله
عرض این بنده در خدمت حضرت عالی دام اقباله آنکه در وقتیکه در حبس عکا ابواب سرور بسته و درهای اندوه و غم باز دستخط مبارک عالی رسید الحمد الله جمیع اندوه و غم به سرور و خوشحالی تبدیل شده خیلی سبب دلجوئی و تسلی خاطر مظلومان شد و جمیع به دعای عمر و دولت حضرت عالی مشغولند. بسیار ممنون شدیم و ذریعه مخلطانه هم خدمت ایلچی کبیر دولت بهیه نسمه ارسال میشود ولکن استدعا آن است که به همت آن حضرت عالی از طرف اشرف اعلحضرت ایمپراطور اعظم نسیم عنایتی بوزد و این مظلومان را از بلاء عظیم خلاص فرمایند و دیگر آنکه آن حضرت عالی مصلحت بدانند همت خواهند فرمود و سبب ممنونیت این عباد میشود. باقی امرکم الاشرف العالی مطاع.
( محل مهر حسینعلی )
Facsimile of Baha's letter to Gobineau:
Facsimiles of pages 404 to 407 of the Persian magazine Yaghma reproducing Baha's letters to Gobineau:
Please select one of the following:
to view the next section on this topic,
to view the previous section on this topic,
to return to the main page, or
to close this window.